Het is vaak een lastige keuze om wel of geen antidepressivum te gaan gebruiken. Wanneer zijn antidepressiva een optie als je last hebt van een depressie angst of dwang, en zijn er alternatieven? Hoe kies je het juiste antidepressivum? En wat moet je weten over het starten, veranderen en stoppen met het antidepressivum?
De rol van antidepressiva
Als je last krijgt van depressie, angst of dwang, dan is het goed om daarmee niet alleen te worstelen, maar hulp te zoeken. Behandeling met een antidepressivum en met andere vormen van behandeling zijn samengevat in richtlijnen en zorgstandaarden. Vaak begint herkenning en diagnostiek bij de huisarts, die soms met een antidepressivum start. In de richtlijnen van huisartsen zijn daarover duidelijke afspraken vastgelegd (klik hier voor de richtlijn van de huisarts). Klik hier voor de patiëntversie van de richtlijnen en de zorgstandaard.
Depressie
Bij lichte en pas ontstane klachten wordt meestal niet met een antidepressivum gestart. Depressieve klachten komen namelijk vaak voor en zijn meestal van voorbijgaande aard. Bij een depressie is ongeveer 60% van de mensen na een half jaar hersteld. Vaak zal de huisarts of de POH samen met de patiënt wel direct een dagprogramma opstellen (met vaste tijden voor opstaan en naar bed gaan, maaltijden en andere activiteiten, en aandacht voor balans tussen plichten en plezierige activiteiten). Over het algemeen is doorwerken beter dan thuisblijven. Probeer ook dagelijks naar buiten te gaan en in beweging te blijven, gezond te eten en sociale contacten te onderhouden.
Na 3 maanden kan in overleg met de huisarts gekozen worden voor kortdurende psychologische behandelingen, zoals begeleide zelfhulp of oplossingsgerichte therapie.
Psychotherapie (vaak cognitieve gedragstherapie) wordt pas hierna ingezet als de klachten nog niet verdwenen zijn, of als er sprake is van een ernstige depressie. In het algemeen zijn antidepressiva een optie als psychotherapie onvoldoende werkt of als iemand zelf de voorkeur geeft aan een antidepressivum boven psychotherapie. Bij depressie zijn, globaal gesproken, antidepressiva op de korte termijn even effectief als CGT.
Angst
Bij lichte en pas ontstane klachten wordt meestal niet direct met een antidepressivum gestart. Vaak zal de huisarts of de POH samen met de patiënt wel direct een dagprogramma opstellen (met vaste tijden voor opstaan en naar bed gaan, maaltijden en andere activiteiten, en aandacht voor balans tussen plichten en plezierige activiteiten). Over het algemeen is doorwerken beter dan thuisblijven. Probeer ook dagelijks naar buiten te gaan en in beweging te blijven, gezond te eten en sociale contacten te onderhouden, geen geen situaties te vermijden.
Wanneer deze leefstijladviezen onvoldoende helpen, wordt gestart met kortdurende psychologische behandelingen in de vorm van cognitieve gedragstherapie (CGT). In het algemeen zijn antidepressiva een optie als deze psychotherapie onvoldoende werkt of als iemand zelf de voorkeur geeft aan antidepressiva boven psychotherapie. Bij angst zijn, globaal gesproken, antidepressiva op de korte termijn even effectief als CGT.
Dwang
Bij alle vormen van dwang wordt gestart met kortdurende psychologische behandelingen in de vorm van cognitieve gedragstherapie met responspreventie. In het algemeen is een antidepressivum een optie als deze psychotherapie onvoldoende werkt of als iemand zelf de voorkeur geeft aan een antidepressivum boven psychotherapie. Bij dwang zijn, globaal gesproken, antidepressiva minder effectief dan CGT.
- Klik op afbeelding voor vergroting - Download PDF
Als je hebt besloten een antidepressivum te gaan gebruiken, dan is een logische vraag: wat is het beste antidepressivum? In Nederland zijn meer dan 20 verschillende antidepressiva beschikbaar en er zijn 
oorspronkelijke dosering terug te keren of naar de laatste (lagere) dosering waarop het nog goed ging. Het is daarom belangrijk om goede afspraken met je arts te maken over hoe afte bouwen en wanneer er contact gezocht kan worden.
Iemand beslist altijd zelf wat voor hulp hij zoekt bij een depressie, angst of dwang. Dat gebeurt vaak in nauw overleg met partner, familie en vrienden. Iedere persoon is weer anders, met eigen voorkeuren voor een passende behandeling – áls er al behandeling nodig is. Zeker lichtere aandoeningen gaan vaak ook vanzelf over zonder behandeling. Als je voor behandeling kiest, dan zijn er verschillende opties, en vaak wordt een aantal opties tegelijk ingezet. Een antidepressivum is één van deze opties. Bijna nooit wordt voor een behandeling met alleen antidepressiva gekozen. Bijna altijd wordt dit gecombineerd met stressvermindering, een vast slaapritme, dagstructuur, hardlopen en psychotherapie.